„Mamy z mężem/żoną rozdzielność”, co w praktyce to oznacza? Jak taką rozdzielność możemy ustanowić, jeśli strony nie chcą tego uczynić przed notariuszem? z jakich powodów możliwe jest orzeczenie o rozdzielności?
Na wstępie, rozdzielność majątkową pomiędzy małżonkami powstaje:
- z mocy orzeczenia sądu opartego na żądaniu jednego z małżonków;
- z mocy orzeczenia sądu wydanego na podstawie żądana wierzyciela jednego z małżonków;
- z mocy prawa na podstawie prawomocnego postanowienia sądu o ubezwłasnowolnieniu jednego z małżonków, i to zarówno całkowitym, jak i częściowym;
- ex lege w razie ogłoszenia upadłości jednego z małżonków;
- z mocy prawomocnego orzeczenia o rozwodzie/separacji.
Ustawodawca w art. 52 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewiduje, że: z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej.
Przepis jest nieostry, ogólny, uszczegóławia go doktryna i orzecznictwo.
Jakie więc okoliczności decydują o zaistnieniu ważnych powodów uzasadniających przymusowy ustrój majątkowy?
Ogólna charakterystyka wskazuje, że przymusowy ustrój majątkowy można zastosować, gdy w trakcie trwania wspólności majątkowej dochodzi do naruszenia interesów majątkowych jednego z małżonków. Dodatkowo również brak jest pozytywnych perspektyw do pozostawania we wspólności majątkowej małżonków bez uszczerbku dla któregokolwiek z ich interesów majątkowych.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej w praktyce sądowej
Jednym z powodów uzasadniającym przymusowy ustrój majątkowy jest nieodpowiedzialne zachowanie jednego z małżonków. Może ono polegać na narażeniu bądź zagrożeniu interesowi majątkowemu drugiego małżonka, a także sytuacji finansowej rodziny, którą założyli małżonkowie. Konkretyzując, będzie to:
-zachowanie polegające na lekkomyślnym zaciąganiu zobowiązań finansowych, nadmiernie obciążając tym samym budżet domowy,
-dokonywanie czynności prowadzących do uszczerbku w majątku wspólnym w tym przeznaczaniu znacznych środków finansowych na używki związane z nałogiem alkoholowym, narkotykowym,
– brak podejmowania przez małżonka działań mających na celu zarząd majątkiem wspólnym.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej uzasadnia również relacja pomiędzy małżonkami opierająca się na silnych konfliktach o charakterze osobistym. Jednakże sprzeczności te muszą prowadzić do negatywnych skutków dla sytuacji ekonomicznej rodziny, np. do niemożności zarządzania majątkiem wspólnym.
Niejednokrotnie zdarza się, że sądy ustanawiają rozdzielność majątkową wyłącznie w oparciu o istniejącą między stronami separację faktyczną.
Długotrwała separacja faktyczna należy do grupy ważnych powodów ustanowienia rozdzielności majątkowej. Ta instytucja prawa rodzinnego, powodującą uchylenie wspólnoty małżeńskiej, musi jednak spełnić określone przesłanki, aby mogła zostać uznana przez Sąd jako podstawę do wprowadzenia przymusowego ustroju majątkowego. Mianowicie: jej zaistnienie uniemożliwia wspólny zarząd nad majątkiem wspólnym, skutkuje bądź zagraża zerwaniem stosunków majątkowych, a podejmowanie przez małżonków wspólnych decyzji gospodarczych jest niemożliwe. Należy więc pamiętać, że sama okoliczność istnienia między małżonkami separacji faktycznej nie przesądza o zasadności ustanowienia rozdzielności majątkowej.
Podsumowując, nie jest możliwe przedstawienie wszystkich okoliczności, które przemawiałaby za ustanowieniem rozdzielności majątkowej. Brak również podstaw do przyjęcia takich jednolitych kryteriów. Ocena czy dany stan faktyczny uzasadnia rozdzielność majątkową będzie należała do Sądu.
Przykłady z sali sądowej:
- stan relacji małżeńskich stron jest ważnym powodem uzasadniającym dokonanie rozdzielności majątkowej. Nie sposób aktualnej sytuacji związku bagatelizować. Ma bowiem charakter co najmniej poważnego rozłamu. Należy więc ją zakwalifikować jako ważny powód mieszczący się w granicach objętych treścią 52§1 k.r.o. (Wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie, sygn. akt VI RCa 13/14)
- Strony aktualnie skonfliktowały się, odseparowały swoje gospodarstwa, utraciły zaufanie do siebie. Faktyczna separacja małżonków jest ponadto niekwestionowaną podstawą do orzeczenia rozdzielności majątkowej. (Wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie, sygn. akt VI RCa 76/15)
- strony żyją w rozłączeniu, pozostają w separacji faktycznej i są skonfliktowane, konsekwencją czego jest brak między nimi możliwości współdziałania w zarządzie majątkiem wspólnym. Należy zaznaczyć, że małżonkowie nie mogą dojść do porozumienia w sprawach majątkowych. (Wyrok Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe w Gdańsku, sygn. akt IV 746/15)