W dzisiejszym wpisie słów kilka o tym, kiedy dziecko może wyrazić swoją preferencję i życzenie z którym z rodziców chce mieszkać, jeśli doszło do rozpadu rodziny i rodzice dziecka zamieszkują osobno.
Postulatem w obowiązujących przepisach jest, by uwzględniać „rozsądne życzenia” dziecka, przy uwzględnieniu rozwoju umysłowego dziecka, stanu jego zdrowia i stopnia dojrzałości.
Oprócz opinii OZSS sądy rodzinne mogą wysłuchać małoletnie dziecko w trybie art. 2161 K.p.c., który stanowi, że
sąd w sprawach dotyczących osoby małoletniego dziecka wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala, przy czym wysłuchanie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych (§1).
Przepis ten określa kryteria, które powinny być spełnione przy wysłuchaniu małoletniego dziecka, a które obejmują badanie rozwoju umysłowego dziecka, stanu jego zdrowia i stopnia dojrzałości.
Przepis art. 216 1 K.p.c. nie precyzuje wprawdzie formy dokonania tej czynności, ale wskazuje, że wysłuchanie ma odbyć się poza salą posiedzeń sądowych. Sąd przeprowadzając czynności wysłuchania dziecka winien brać pod uwagę wiele okoliczności, głównie takich jak miejsce ich dokonania, ograniczenie ujemnych następstw natury społeczno-wychowawczej czy emocjonalnych. Każdorazowo sąd musi rozważyć zasadność udziału małoletniego dziecka w postępowaniu sądowym.
Jeżeli zatem spełnione są przesłanki do wysłuchania dziecka sąd winien dokonać oceny, czy wysłuchanie w danym stanie faktycznym jest niezbędne, czy też pominięcie wysłuchania odbędzie się bez szkody dla wyjaśnienia okoliczności konkretnej sprawy. Sąd winien zdecydować, czy biegły psycholog nie powinien wypowiedzieć się o stopniu dojrzałości dziecka i rozwoju małoletniego. Rolą sądu jest też określenie celu, jakiemu to wysłuchanie ma służyć, a jednocześnie ocena, jakie informacje mogą być w jego toku dostarczone, czy te informacje przyczynią się do możliwie najbardziej prawidłowego jej rozstrzygnięcia.
Zgodnie z regulacjami Kodeksu postępowania cywilnego (art. 2161 § 1 i 576 § 2) dzieci mają prawo do wyrażania przed sądem swoich poglądów we wszystkich sprawach ich dotyczących. Biorąc pod uwagę zapewnienie dziecku komfortowych, przyjaznych warunków wysłuchania. Pytania zadawane małoletniemu dziecku powinny być postawione w taki sposób, aby to sędzia mógł sam wywnioskować z wypowiedzi dziecka o tym, gdzie się dobrze czuje czy z kim się chętniej bawi. Najważniejsze jest jednak, aby dziecko jak najwięcej od siebie powiedziało o własnych życzeniach. Sędzia winien tak zadawać pytania dziecku, aby jego pytania nie implikowały odpowiedzi. Wysłuchanie winno opierać się na rozmowie sędziego z dzieckiem w sposób odpowiadający możliwościom dziecka. Jego podstawową zasadą jest, aby nie obciążać młodego człowieka poczuciem odpowiedzialności za rozstrzygnięcia sądu oraz nie wikłać go w toczące się wokół sprawy konflikty. Dzieci mogą być wysłuchiwane przez sąd we wszystkich sprawach cywilnych – np. w sprawach związanych z ustalaniem kontaktów z rodzicami, władzy rodzicielskiej, miejsca pobytu, orzeczenia i rozwiązania przysposobienia czy przeniesienia z placówki opiekuńczo-wychowawczej lub rodziny zastępczej.
Zgodnie z przepisem art. 430 ustawy z dnia 17 listopada 1964r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2014r., poz. 101, z późn. zm.) dalej: K.p.c., w sprawach małżeńskich, a zatem również w sprawie o rozwód, czy o separację istnieje zakaz przesłuchiwania w charakterze świadków małoletnich, którzy nie ukończyli 13 lat i zstępnych, czyli właśnie dzieci, zarówno wspólnych, jak i przysposobionych przez strony, które nie ukończyły 17 lat. Przepis ten ma charakter bezwzględnie obowiązujący, nie może zatem być uchylany ani przez sąd, ani przez wymienione osoby czy też strony.